مدیرعامل شرکت عمران و بهسازی شهری ایران سیاست دولت یازدهم درباره نحوه مواجهه با بافت تاریخی را سه روش در مقیاس‌های «محله‌محور»، «شهرمحور» و «نوسازی مسکن به صورت منطبق با معماری بافت تاریخی شهر» عنوان کرد.
به گزاش خبرنگار پایگاه خبری وزارت راه و شهرسازی، محمدسعید ایزدی در پنجمین نشست ستاد ملی بازآفرینی پایدار محدوده‌ها و محله‌های هدف برنامه‌های احیاء، بهسازی و نوسازی بافت‌های ناکارآمد شهری که دیروز سه‌شنبه ۲۴ شهریور به ریاست عباس آخوندی در وزارت راه و شهرسازی برگزار شد، درباره نبود تعریف مشخصی از بافت تاریخی و ارائه تعریفی جامع از سوی ستاد ملی بازآفرینی پایدار شهری گفت: تا به حال تعریف خاصی از بافت تاریخی ارائه نشده و دستگاه‌ها و سازمان‌های مرتبط با حوزه شهری بافت تاریخی را با بافت فرسوده همانندسازی می‌کنند.
مدیرعامل شرکت عمران و بهسازی شهری ایران ادامه داد: بافت‌های تاریخی در همه شهرهای ایران وجود دارد ولی با توجه به نوع اقلیم و منطقه آب و هوایی، طراحی و مصالح این بافت‌ها با یکدیگر متفاوت است.
تعریف بافت تاریخی
معاون وزیر راه و شهرسازی سپس به ارائه تعریف بافت تاریخی بر اساس مطالعات کارشناسان شرکت عمران و بهسازی شهری ایران و سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری پرداخت و افزود: «بافت تاریخی به بخشی از شهر اطلاق می‌شود که منعکس‌کننده ارزش‌های فرهنگی ـ تاریخی شهر بوده و از تعامل پیوسته سه دانش تاریخی زیست‌سرزمینی (فرهنگی)، دانش زیست‌اقلیمی یا زیست‌بوم (طبیعت) و دانش فنی زمانه انسان‌های ساکن در یک پهنه زیستی در طول تاریخ شکل گرفته و به لحاظ ویژگی‌های شکلی و ساختار متشکله قابل تمایز از سایر پهنه‌های شهری‌اند. این بخش‌ها در قالب محدوده‌های تاریخی ـ فرهنگی شهر توسط سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری تعیین می‌شوند.»
سرنوشت بافت‌های تاریخی شهرها
ایزدی سپس به تشریح سرنوشت بافت‌های تاریخی برخی شهرهای ایران پرداخت و خاطرنشان کرد: بافت تاریخی و مرکزی شیراز در دوره‌های تاریخی گذشته بارها دست‌آویز تخریب و بازسازی قرار گرفته است اما همواره یک هماهنگی میان اجزای بافت در آن متصور بوده است. با این وجود در حال حاضر ایجاد بافت‌های حاشیه‌ای در دو سه دهه اخیر در این کلانشهر، بافت تاریخی و مرکزی شهر را تحت تأثیر خود قرار داده و آسیب‌های جدی به مناطق مرکزی شهرهای تاریخی ایران زده است.
وی با انتقاد از نبود هیچ گونه تعریف مشخصی درباره بافت تاریخی در اسناد بالادستی حوزه معماری و شهرسازی ادامه داد: از سال ۸۴ به بعد و با مصوبه شورای عالی معماری و شهرسازی بافت‌های آسیب‌دیده جزء بافت‌های فرسوده به حساب می‌آیند که این تقسیم‌بندی به دلیل نبود تعریفی مشخص برای بافت‌های تاریخی به تصویب شورای مذکور رسید.
معاون وزیر راه و شهرسازی با یادآوری مورد بافت تاریخی دزفول بیان کرد: شهرداری دزفول تمامی بافت تاریخی این شهر را جزء بافت فرسوده و مشمول قوانین آن شمرده است؛ یا در اصفهان شهرداری این کلانشهر بخشی از بافت تاریخی را بافت فرسوده و بخشی را هم بافت تاریخی محسوب کرده است.
وی با اشاره به برخی طرح‌های موفق بهسازی و احیای بافت تاریخی در چند شهر در دهه گذشته اظهار کرد: از دوره‌ای به بعد با راه‌اندازی طرحی به نام مقابله با بافت‌های مسئله‌دار و با هدف ساخت مسکن در آن بافت‌ها، اجرای طرح‌های موفق احیای بافت تاریخی متوقف شد. این سیاست تا دولت یازدهم ادامه یافت که همزمان با روی کار آمدن دولت فعلی، سیاست جدید وزارت راه و شهرسازی در مواجهه با بافت‌های تاریخی در چند مقیاس «محله‌محور» مانند احیای بافت تاریخی محله سنگ سیاه شیراز یا جویباره اصفهان، «شهرمحور» مانند مجموعه کریم‌خانی شیراز یا میدان عتیق اصفهان و «نوسازی مسکن» مانند نوسازی خانه‌های یکی از محلات یزد به صورت هماهنگ و منطبق با معماری بافت که به سرزندگی و احیای بافت تاریخی انجامید، پیگیری شده است.
ایزدی با بیان اینکه قرار است تعریف بافت تاریخی در ستاد ملی بازآفرینی و شورای عالی معماری و شهرسازی برای اجرا در شهرهای مختلف به تصویب برسد، ادامه داد: بافت تاریخی ۱۶۸ شهر با همکاری سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شناسایی شده و برای تصویب به عنوان بافت تاریخی به شورای عالی معماری و شهرسازی معرفی شده‌اند.
تجربه جهانی مواجهه با بافت تاریخی
مدیرعامل شرکت عمران و بهسازی شهری ایران اظهار کرد: شورای شهر منچستر در سال ۱۹۸۹ سندی به نام «نوسازی از طریق حفاظت با هدف احیای بافت تاریخی شهر» تصویب کرد؛ این سند به عنوان الگویی برای اجرای طرح‌های مشابه از سوی دولت انگلیس در دیگر شهرها به کار گرفته شد که بعدها با ارتقای تعاریف و اهداف مذکور در آن سند، قانون دیگری تهیه و تصویب شد با نام «سند حفاظت بافت تاریخی» که هنوز هم مورد وفاق دولت، مردم و مالکان خانه‌های تاریخی و شهرداری‌هاست. همچنین در سند دیگری تعریف جدیدی از حفاظت بنای تاریخی با نام «مدیریت تغییر» ارائه شده که می‌تواند به عنوان نمونه‌ای موفق در ایران مورد بازبینی و بومی‌سازی قرار گیرد تا بتوانیم تغییر در بافت‌های تاریخی شهرها را مدیریت کنیم.
وی با اشاره به تهیه سندی درباره تعریف و نحوه مواجهه با بافت تاریخی در شرکت عمران و بهسازی شهری ایران با همکاری بیش از ۲۰ نفر از کارشناسان خبره و استادان و پژوهشگران میراث فرهنگی گفت: این سند پس از تصویب در شورای عالی معماری و شهرسازی و ستاد ملی بازآفرینی پایدار شهری مورد استفاده دستگاه‌ها و سازمان‌های مربوطه قرار می‌گیرد./